DE VEREN VAN EEN ANDER

Basking in reflected glory: jezelf promoten via anderen

“Dat vind ik zo goed van jou”, zei een vriendin laatst, “dat je nooit opschept over je positie. Dat doe ik namelijk wel!” De vriendin in kwestie was op dat moment postbode, dus ik vroeg aarzelend waar zij mee opschepte. “Nou”, zei ze alsof het de gewoonste zaak was, “dan zeg ik: Ik heb een vriendin, die is hoogleraar!”

Dit is een prachtig voorbeeld van ‘basking in reflected glory’: baden in de glorie van een ander. Mensen die vol trots vertellen dat een bekende zanger of voetballer uit ‘hun dorp’ komt. Mensen die zeggen: “Je moet naar die specialist gaan, hij is de beste. Zeg maar dat ík je gestuurd heb, hij kent mij.” Mijn ex, in Amsterdam-Zuid, die bij mijn eerste bezoek aan zijn huis gelijk een ommetje wilde maken om te laten zien welke BN'ers bij hem in de straat woonden. (Na een tijdje wist ik hoe ik moest reageren; telkens als hij weer een BN’er uit de wijk noemde zei ik: “Wat goed van jou, joh!”)

Die lesstof is te makkelijk voor mijn kind

Mensen doen het ook als het over hun partner gaat. Dat vrouwen opscheppen over hun man (“Mijn man vervoert zéér gevaarlijke stoffen!”) is bekend, maar mannen die modern willen zijn kunnen het omgekeerd ook doen. Op die manier vangen ze twee vliegen in één klap: ze komen heel geëmancipeerd over en kunnen toch ouderwets haantje spelen. Een collega zei laatst vol trots dat zijn vrouw meer verdient dan hij zelf. Hij offerde als het ware zijn eigen status op voor de glorie van haar toppositie. In theorie kun je zelfs door je partner zoveel aanzien verwerven dat je zelf niks hoeft te kunnen. Als die geweldige persoon wat in jou ziet, dan ben jij ook een geweldige persoon.

Met hun kinderen zijn mensen vaak het ergst. Die hebben ze zelf gemaakt, daar mág je ook trots op zijn. Dus kunnen ze tot vervelens toe doordraven over de talenten en verdiensten van hun kroost. Ik hoef geen voorbeelden te noemen, u kent ze zelf! Dat mensen hierin geen enkele bescheidenheid in acht nemen, komt doordat ze kunnen doen alsof ze gewoon blij zijn met hun kinderen; alsof het niet over henzelf gaat. Terwijl ze in feite doodordinair staan op te scheppen over zichzelf, implicerend dat je wel een geweldige ouder moet zijn om zo’n kind te fabriceren. Andere ouders vatten dat ook zo op, want die gaan dan een tikje beledigd terug-opscheppen wat hún kind allemaal kan. Of ze gaan later met andere ouders wat meewarig het hoofd schudden, dat zo’n getalenteerd kind toch helemaal niet gelukkig wordt.

Imponeren

Basking is een zo wijdverbreide imponeer-techniek dat vele varianten worden onderscheiden. Ze beginnen allemaal met een b. Wat mijn ex en mijn vriendin deden heet boasting: je associeert jezelf met een succesvolle persoon of organisatie, en hoopt dat de glorie daarvan op jou afstraalt. Het tegengestelde is blaring: jezelf distantiëren van iets of iemand waar iets mee mis is (‘Ik hoor daar niet bij hoor’). Wat de trotse ouders doen, heet burnishing: het prestige opkrikken van iemand met wie je geassocieerd bent. Hieraan verwant is boosting: iemands negatieve kenmerken minimaliseren (‘Ach, we maken allemaal foutjes toch?’). Het tegengestelde is blasting: iemand afkraken met wie je níét geassocieerd bent (en dus aangeven dat je met diegene ook noooooit geassocieerd zou wíllen zijn; waarmee je in feite verraadt dat je dat diep vanbinnen juist graag zou willen). Dan is er nog burying – verbergen dat je verbonden bent met iemand die een laag prestige heeft (‘Oh maar daar werk ik alláng niet meer!’) ­– en blurring: verbergen dat je iets onaardigs hebt gezegd over iemand die succes heeft (‘Nee, ik bedoelde juist dat ik het zo gedurfd vond!’).

Waarom doen mensen dit allemaal? Misschien denken ze dat het aardiger overkomt: het lijkt minder opschepperig om een ander op de borst te slaan dan jezelf. Maar volgens onderzoek* kan het averechts werken: dan word je er onsympathieker door en straalt het niet eens af op je eigen prestige. Je kunt soms toch maar beter opscheppen over jezelf, zo blijkt. Welverdiend baden in je eigen glorie: geniet ervan – met mate.

* Tal-Or, N. (2009). Direct and indirect self-promotion in the eyes of the perceivers. Social Influence, 5, p. 87–100.